Przygotowanie do raportowania ESG (Environmental, Social, Governance) nie kończy się na analizie tego, co dzieje się „w czterech ścianach” Twojego przedsiębiorstwa. Największym wyzwaniem dla wielu firm okazuje się uwzględnienie całego łańcucha wartości – od dostawców surowców i usług, przez wewnętrzne procesy, aż po to, co dzieje się z produktem po stronie klienta. Dlaczego ma to tak duże znaczenie dla sprawozdawczości ESG i jak podejść do tego w praktyce?

1. Czym jest łańcuch wartości?

Łańcuch wartości to zestaw wszystkich kroków i podmiotów zaangażowanych w tworzenie i dostarczanie produktu lub usługi do finalnego odbiorcy. Najprościej mówiąc, składa się z:

• Upstream – wszelkie procesy „przed” wejściem do firmy, np. wydobycie lub produkcja surowców, logistyka dostarczania tych surowców, podwykonawcy i dostawcy.
• Wewnętrzne procesy – to, co dzieje się wewnątrz przedsiębiorstwa: produkcja, kontrola jakości, pakowanie, magazynowanie, zarządzanie zasobami ludzkimi.
• Downstream – działania i procesy „po” wyjściu produktu z firmy: transport do klienta, użytkowanie produktu, serwis, recykling czy utylizacja.

W kontekście ESG każdy z tych etapów może generować istotne ryzyka (np. wysokie emisje CO₂, warunki pracy u poddostawców) lub przynosić korzyści (np. innowacje prowadzące do ograniczenia odpadów).

2. Dlaczego łańcuch wartości jest kluczowy w raportowaniu ESG?

Globalna presja na pełną przejrzystość

Regulacje, takie jak CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), oczekują od firm pełniejszego obrazu wpływu na środowisko i społeczeństwo. Nie wystarczy już podać emisji CO₂ z własnego zakładu – trzeba też uwzględnić to, co dzieje się u dostawców i w dalszym etapie życia produktu.

Przykład:

• Jeśli kluczowi dostawcy energii są mało wydajni ekologicznie, może to znacząco zwiększyć „ślad węglowy” całego produktu.
• Jeśli klienci w fazie użytkowania produktu generują dużo odpadów, firma może być zobligowana do wprowadzenia rozwiązań ograniczających ich ilość (np. system zwrotów opakowań, napraw, recyklingu).

Rosnące oczekiwania konsumentów i inwestorów

Konsumenci coraz częściej pytają: „Skąd pochodzą materiały?”, „Czy produkcja jest etyczna?”, „Co dzieje się z opakowaniem po zużyciu produktu?”. Inwestorzy z kolei zwracają uwagę na długofalowe ryzyka reputacyjne i finansowe wynikające z ignorowania nieetycznych praktyk w łańcuchu dostaw.

Redukcja ryzyka w każdym ogniwie

Jeśli w jednym punkcie łańcucha wartości pojawi się istotne zagrożenie, np. niebezpieczne warunki pracy u dostawcy, może to odbić się echem na reputacji i wynikach finansowych całej firmy. Z drugiej strony, terminowe wykrycie i wyeliminowanie takich zagrożeń przynosi korzyści na wielu poziomach – od relacji z kontrahentami, przez mniejsze ryzyko kar regulacyjnych, aż po zaufanie konsumentów.

3. Jak w praktyce analizować łańcuch wartości pod kątem ESG?

Krok 1. Zmapuj procesy i interesariuszy

• Sporządź mapę łańcucha wartości, uwzględniając:
• Skąd pochodzą surowce lub podzespoły?
• Jak wygląda transport (dystanse, emisje)?
• Kto odpowiada za magazynowanie, pakowanie i dostawę?
• Co dzieje się z produktem po stronie klienta?
• Określ kluczowych interesariuszy na każdym etapie. Mogą to być dostawcy, pracownicy, społeczności lokalne, inwestorzy, użytkownicy końcowi, instytucje regulacyjne.

Krok 2. Zbadaj ryzyka i szanse w każdym ogniwie

• Upstream: Czy dostawcy posiadają certyfikaty środowiskowe? Czy warunki pracy u dostawcy są etyczne i zgodne z prawem?
• Wewnętrzne procesy: Jakie masz zużycie energii, wody, surowców? Czy możesz je zoptymalizować i przy okazji zmniejszyć koszty?
• Downstream: Czy produkt generuje dużo odpadów? Czy można wydłużyć jego cykl życia albo zaproponować usługi naprawcze?

Krok 3. Ustal wskaźniki i cele

Dla każdego etapu łańcucha wartości można wyznaczyć adekwatne KPI (Key Performance Indicators). Np.:

• Emisje CO₂ w transporcie surowców i gotowych produktów,
• Procent dostawców z certyfikatem ekologicznym,
• Poziom recyklingu opakowań.

Krok 4. Zaplanuj współpracę z dostawcami i odbiorcami

Wdrażanie ESG w łańcuchu wartości rzadko udaje się przeprowadzić w pojedynkę. Wymaga to dialogu i czasem wspólnych programów z dostawcami (np. programy ograniczania emisji, audyty etyczne) oraz z klientami (np. edukacja o prawidłowym użytkowaniu i utylizacji).

4. Przykładowe korzyści z analizy łańcucha wartości

1. Oszczędność kosztów: Optymalizacja transportu i magazynowania może zredukować zarówno koszty logistyczne, jak i emisje CO₂.
2. Wzmocniony wizerunek: Możesz komunikować konsumentom, że cały Twój łańcuch dostaw jest wolny od nieetycznych praktyk i emituje mniej zanieczyszczeń.
3. Łatwiejsze spełnienie wymogów prawnych: Przygotowanie się na nowe regulacje (np. CSRD) jest prostsze, kiedy masz już uporządkowane dane z całego łańcucha.
4. Budowanie relacji z partnerami: Zaangażowani dostawcy i odbiorcy mogą wspólnie pracować nad innowacjami, co umacnia partnerstwo w dłuższej perspektywie.

5. Najczęstsze wyzwania i jak sobie z nimi radzić

1. Brak przejrzystości – niektórzy dostawcy niechętnie udostępniają dane o swoich praktykach. Rozwiązanie? Jasna komunikacja z dostawcami, wymóg określonych certyfikatów, programy audytowe.
2. Złożoność łańcucha – międzynarodowe koncerny mogą mieć tysiące dostawców. Warto wtedy stosować podejście etapowe: zaczynamy od kluczowych dostawców o największym wpływie (finansowym lub środowiskowym), stopniowo rozszerzając analizę.
3. Wysokie koszty wdrożenia – niektóre działania (np. wprowadzenie systemu śledzenia pochodzenia surowców) mogą być kosztowne. Jednak często przekładają się na większą efektywność i długofalowe oszczędności.

6. Zrób pierwszy krok – wypełnij ankietę i poznaj swoją lukę

Czy Twoja firma jest gotowa na włączenie całego łańcucha wartości do raportu ESG? Jakie obszary wymagają największej uwagi? Odpowiedzi na te pytania pomoże Ci znaleźć krótka ankieta, dzięki której:

• Zdiagnozujesz, czy spełniasz wymogi „dużego przedsiębiorstwa” w rozumieniu CSRD,
• Sprawdzisz, gdzie są największe luki w Twojej obecnej analizie łańcucha wartości,
• Otrzymasz bezpłatną analizę, która wskaże kolejne kroki w drodze do kompletnego raportowania ESG.

Wypełnij ankietę i zobacz, jak przygotować się do raportowania całego łańcucha wartości!

Podsumowanie

Łańcuch wartości jest jednym z fundamentów rzetelnego raportowania ESG. Firmy, które chcą być postrzegane jako odpowiedzialne i przygotowane na nadchodzące regulacje, muszą spojrzeć dalej niż na własne mury – ocenić wpływ dostawców, podwykonawców i samych klientów. To proces, który wymaga zaangażowania i otwarcia na dialog, ale finalnie przynosi obopólne korzyści: wyższą konkurencyjność, redukcję kosztów, a także wymierne efekty w obszarze środowiska i społecznego dobrostanu. Jeśli chcesz się dowiedzieć, jak Twoja firma wypada na tym polu, wypełnij ankietę i zacznij działać już dziś!

Chcesz dowiedzieć się więcej o pierwszym kroku analizy łańucha wartości? Zerknij na artykuł o mapowaniu interesariuszy.