Nowe standardy raportowania ESG, w tym wymogi narzucane przez CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), kładą coraz większy nacisk na podwójną istotność (ang. double materiality). To podejście, w którym oceniamy zarówno wpływ firmy na otoczenie, jak i wpływ otoczenia na firmę. Jak jednak przełożyć te założenia na konkretne działania? W tym artykule pokażemy, krok po kroku, jak zbudować matrycę istotności, by precyzyjnie wybrać, co rzeczywiście powinno znaleźć się w raporcie ESG.

1. Czym jest podwójna istotność?

Podwójna istotność (double materiality) to koncepcja, która rozszerza tradycyjne podejście do materialności (czyli ustalania, które aspekty są najważniejsze z punktu widzenia finansów firmy) o perspektywę wpływu firmy na środowisko i społeczeństwo.

1. Istotność finansowa (Financial Materiality):
   Zastanawiamy się, w jakim stopniu zjawiska związane z ESG (np. zmiany regulacji klimatycznych, oczekiwania klientów, dostępność surowców) wpływają na kondycję finansową firmy – przychody, koszty, marże.
2. Istotność wpływu (Impact Materiality):
   Tutaj główną rolę odgrywa pytanie: „Jakie skutki dla środowiska, społeczności i innych interesariuszy wywołuje działalność przedsiębiorstwa?” Chodzi m.in. o emisje CO₂, generowanie odpadów, prawa człowieka w łańcuchu dostaw.

Dlaczego to ważne?
W przeszłości raporty niefinansowe koncentrowały się przede wszystkim na ryzykach finansowych i korzyściach dla samej firmy. Nowa perspektywa wymaga, by przedsiębiorstwa analizowały i ujawniały także skutki swojego funkcjonowania w kontekście środowiskowym i społecznym, niezależnie od tego, czy przekładają się one na zysk lub stratę w krótkim terminie.

2. Zalety stosowania double materiality

1. Kompletny obraz działalności – uwzględniasz nie tylko to, co ważne dla firmy, ale i to, co ważne z punktu widzenia planety, społeczeństwa oraz interesariuszy.
2. Lepsza wiarygodność raportu – biegli rewidenci i inwestorzy uznają takie podejście za bardziej rzetelne i odpowiadające wymogom CSRD.
3. Długofalowe korzyści – angażowanie się w tematy ważne dla otoczenia buduje reputację, minimalizuje ryzyko konfliktów z NGO czy społecznościami lokalnymi i przyciąga odpowiedzialnych inwestorów.

3. Tworzenie matrycy istotności krok po kroku

Krok 1. Zidentyfikuj wszystkie potencjalne tematy ESG

Rozpocznij od listy możliwych zagadnień dotyczących środowiska (E), kwestii społecznych (S) i ładu korporacyjnego (G). Pomocne mogą być:

• Standardy branżowe (np. SASB, GRI),
• Dotychczasowe raporty – Twoje i konkurencji,
• Interesariusze – co sygnalizują dostawcy, pracownicy, klienci, lokalne społeczności?

Przykładowe tematy: emisje CO₂, zużycie wody, różnorodność w zarządzie, wpływ na lokalne społeczności, polityka antykorupcyjna, bezpieczeństwo pracowników itd.

Krok 2. Oceń istotność finansową (Financial Materiality)

Każdy temat z listy przeanalizuj pod kątem tego, jak wpływa lub może w przyszłości wpłynąć na wyniki finansowe Twojej firmy.

• Kryteria przykładowe:
• ewentualne kary prawne,
• utrata klientów w razie złych praktyk,
• możliwość przyciągnięcia nowych inwestorów,
• wpływ na koszty operacyjne (np. opłaty za emisje),
• nowe rynki i produkty proekologiczne.

Możesz stworzyć skalę (np. 1–5) określającą, na ile dane zagadnienie jest krytyczne dla finansów firmy.

Krok 3. Oceń istotność wpływu (Impact Materiality)

Teraz spójrz na te same tematy z perspektywy wpływu firmy na otoczenie (środowisko, społeczeństwo, interesariuszy).

• Kryteria przykładowe:
• skala i zasięg oddziaływania (lokalny vs. globalny),
• stopień narażenia człowieka i ekosystemu (np. wysokie emisje, degradacja środowiska),
• wrażliwość społeczna (np. naruszenia praw człowieka, dyskryminacja),
• poziom zainteresowania tematem przez kluczowych interesariuszy (NGO, społeczności lokalne, media).

Ponownie, użyj skali (np. 1–5), by określić, na ile poważny może być negatywny (lub pozytywny) skutek działań firmy w danym obszarze.

Krok 4. Stwórz macierz materialności

Macierz materialności zwykle ma dwie osie:

• Oś X: Istotność finansowa (Financial Materiality),
• Oś Y: Istotność wpływu na otoczenie (Impact Materiality).

Umieść każde zagadnienie na wykresie w miejscu odpowiadającym jego ocenie na obu osiach. W efekcie powstaną 4 sektory:

1. Niskie znaczenie finansowe, niski wpływ na otoczenie – obszary raczej mało priorytetowe,
2. Niskie znaczenie finansowe, wysoki wpływ na otoczenie – tematy ważne z perspektywy społeczno-środowiskowej, choć nie kluczowe dla finansów,
3. Wysokie znaczenie finansowe, niski wpływ na otoczenie – tematy istotne dla wyników firmy, ale niekoniecznie priorytetowe w wymiarze społecznym czy ekologicznym,
4. Wysokie znaczenie finansowe, wysoki wpływ na otoczenie – obszar kluczowy do raportowania (tzw. must-report).

Krok 5. Zweryfikuj wyniki z interesariuszami

Przed ostatecznym ustaleniem, które tematy trafią do raportu (i z jakim priorytetem), skonsultuj się z najważniejszymi interesariuszami. Ich spojrzenie może skorygować Twoje oceny lub wskazać „białe plamy”.

Krok 6. Utrzymuj matrycę w użytku i aktualizuj

Matryca materialności to żywy dokument – wraz z zmianą przepisów, rozwojem technologii, ewolucją strategii biznesowej czy pojawianiem się nowych ryzyk i szans, warto co jakiś czas aktualizować oceny i priorytety.

4. Przykładowe wyzwania przy wdrażaniu double materiality

1. Trudność w kwantyfikacji – jak zmierzyć np. skalę oddziaływania społecznego? Czasem konieczne jest opracowanie wewnętrznych metod obliczeniowych lub posiłkowanie się zewnętrznymi standardami (GRI, SASB).
2. Brak zgodności między działami – działy finansowe koncentrują się na ryzykach budżetowych, dział HR na warunkach pracy, dział produkcji na emisjach. Potrzebne jest holistyczne podejście.
3. Konieczność angażowania interesariuszy – może wydłużyć proces, ale znacząco zwiększa wiarygodność finalnej matrycy.

5. Jak double materiality wpisuje się w wymogi CSRD?

CSRD wymaga, by firmy kompleksowo wykazały, jakie aspekty ESG są istotne zarówno z perspektywy ich własnego wyniku, jak i z perspektywy wpływu na środowisko, społeczeństwo i łańcuch wartości. Matryca materialności zbudowana w oparciu o double materiality to dowód, że firma podchodzi do tematu rzetelnie i zgodnie z najnowszymi standardami unijnymi.

6. Chcesz opracować swoją matrycę materialności? Wypełnij ankietę!

Zastanawiasz się, czy Twój zespół jest gotowy na wdrożenie koncepcji double materiality i stworzenie matrycy istotności? Potrzebujesz wskazówek, które obszary ESG mogą być kluczowe dla Twojego raportu?

Wypełnij krótką ankietę – na jej podstawie przygotujemy bezpłatną analizę luk, wskażemy priorytetowe obszary oraz zaproponujemy, jak krok po kroku zbudować solidną matrycę materialności.

Wypełnij ankietę i dowiedz się, jak wdrożyć double materiality w Twojej firmie!

Podsumowanie

Double materiality to fundament nowoczesnego raportowania ESG, w którym nie chodzi już tylko o to, jak świat wpływa na biznes, ale też jak biznes wpływa na świat. Tworząc matrycę istotności, firmy zyskują jasno zdefiniowane priorytety, co znacząco ułatwia skupienie się na obszarach o najważniejszym znaczeniu finansowym i największym oddziaływaniu społecznym czy środowiskowym. Przygotowanie się w tym kierunku jest szczególnie istotne w kontekście wymogów CSRD, gdzie przejrzystość i rzetelność raportów niefinansowych stały się nieodłącznym elementem sprawozdawczości dużych przedsiębiorstw.

Możesz pogłębić swoją wiedzę, zapoznając się z artykułem o łańcuchu wartości w kontekście raportowania niefinansowego.